काठमाडौँ। नेपालको पर्यटन क्षेत्रलाई सबैका लागि समान, पहुँचयोग्य र अवसरमूलक बनाउन पहिलोपटक बहिरा व्यक्तिका लागि ट्रेकिङ गाइड तालिम सुरु गरिएको छ।
नेपाल पर्यटन बोर्ड र संयुक्त राष्ट्रसंघीय विकास कार्यक्रम (यूएनडीपी) को सहकार्यमा सञ्चालित दिगो पर्यटन परियोजना (एसटीपी) को सहयोगमा राष्ट्रिय बहिरा महासंघ नेपाल (एनडीएफएन) र नेपाल पर्यटन तथा होटेल व्यवस्थापन प्रतिष्ठान (नाथम) ले संयुक्त रूपमा यो तालिम सञ्चालन गरेका हुन्।
तालिम नेपालमा समावेशी पर्यटन विकासका लागि ‘टर्निङ पोइन्ट’ का रूपमा हेरिएको छ। पहिलो चरणमा सात सातासम्म सञ्चालन हुने यस तालिममा देशभरका २५ जना बहिरा युवा (१८ पुरुष र ७ महिला) सहभागी छन्। उनीहरूलाई व्यावसायिक ट्रेकिङ गाइडका रूपमा दक्ष बनाउँदै रोजगारी, आत्मनिर्भरता र समावेशी पर्यटन प्रवर्द्धन गर्ने उद्देश्य राखिएको छ।
तालिममा सहभागीले पर्वतीय सुरक्षा, प्राथमिक उपचार, पदमार्ग व्यवस्थापन, अतिथि स्वागत, सांस्कृतिक व्याख्या, वातावरणीय उत्तरदायित्व, वाइल्डलाइफ, संकट व्यवस्थापन र नेपालको भौगोलिक तथा सांस्कृतिक विविधताजस्ता विषयमा सैद्धान्तिक र व्यवहारिक ज्ञान हासिल गर्नेछन्। तालिम पूर्ण रूपमा सांकेतिक भाषामार्फत सञ्चालन गरिएको छ। जसले सिकाइलाई सहज र सबैका लागि पहुँचयोग्य बनाउन मद्दत गर्नेछ।
यो पहल समावेशी पर्यटनको दीर्घकालीन रणनीतिक यात्रा भएको बोर्डले जनाएको छ। यूएनडीपी र बोर्डको संयुक्त कार्यक्रम एसटीपीका परियोजना प्रबन्धक धर्मराज दवाडीले भने, “पर्यटन केवल आर्थिक क्षेत्र होइन, सामाजिक समानता र अवसर विस्तारको माध्यम पनि हो। हरेक नागरिकले पर्यटनबाट फाइदा लिन पाउनु नेपालको दिगो विकासको आधार हो।”
उनले विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्ल्यूएचओ) का तथ्यांक उद्धृत गर्दै हाल विश्वभर करिब ४३ करोड मानिसमा सुन्ने क्षमतामा गम्भीर समस्या छ। उनले थपे, “तीमध्ये सात करोडभन्दा बढीले सांकेतिक भाषा प्रयोग गर्छन्। उनीहरूका लागि यस्तो पहल अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा समावेशी पर्यटनको उत्कृष्ट नमुना बन्न सक्ने र पर्यटनका विविध आयाममा श्रमशक्ति कम भएका व्यक्तिहरुले पर्यटन विकासमा योगदानको अवसर प्राप्त गर्नेछन्। यो पहलले फरक क्षमताका भएका समुदायका लागि नेपालको पर्यटन खुला बनाउनेछ।”
उद्घाटन कार्यक्रममा वक्ताहरूले तालिमलाई नेपालको पर्यटन इतिहासमा नयाँ युगको सुरुआतका रूपमा व्याख्या गरे। उनीहरूले दृष्टिविहीन, शारीरिक अपांगता भएका र अन्य विशेष आवश्यकता भएका व्यक्तिका लागि पनि यस्ता सीप विकास कार्यक्रम विस्तार गर्नुपर्नेमा जोड दिए।
तालिम पूर्ण रूपमा सांकेतिक भाषामार्फत सञ्चालन गरिएको छ।
नाथमका विभागीय प्रमुख ज्ञानेन्द्रराज पण्डितले तालिमको महत्त्वबारे जानकारी दिए। उनले भने, “नाथम र सस्टेनेबल टुरिज्म प्रोजेक्टले सहकार्यमा अघि बढाएको यो कार्यक्रमले नेपालको पर्यटन शिक्षामा समावेशी दृष्टिकोण स्थापित गरेको छ।”
राष्ट्रिय बहिरा महासंघ नेपालका अध्यक्ष सन्तोष केसीले यो तालिमले नेपाली पर्यटनमा नयाँ सम्भावना देखाएको उल्लेख गरे। उनले भने, “हामी विश्वास गर्छौं, बहिरा युवाहरूले पनि नेपालको पर्यटन क्षेत्रमा उल्लेखनीय योगदान दिन सक्छन्। आगामी दिनमा यस्ता तालिमहरूलाई निरन्तरता दिँदै समावेशी पर्यटनलाई देशव्यापी अभियान बनाउने हाम्रो योजना छ।”
नाथमका प्राध्यापक अजयकुमार ढकालले समावेशितालाई पर्यटनको मूल आधारका रूपमा लिनुपर्ने बताए। उनले यस तालिमले समावेशी र मानवकेन्द्रित विकासको उत्कृष्ट उदाहरणका रूपमा व्याख्या गर्दै, “नेपालले पर्यटनमा समान पहुँच र अवसर सुनिश्चित गर्ने दिशामा सार्थक कदम चालेको छ।”
नाथमका कार्यकारी निर्देशक दिव्यराज पोखरेलले सहभागीप्रति विश्वास जनाए। “तपाईंहरूको आत्मविश्वासलाई आत्मअनुशासनमा परिणत गर्दै यो तालिमले तपाईंहरूको सोच र सीपमा रूपान्तरण ल्याउनेछ। तपाईंहरूको सकारात्मक सोचले नेपालको पर्यटनमा नयाँ ऊर्जा भर्नेछ‚” उनले थपे, “यो ब्याच नेपालको पर्यटन क्षेत्रमा अग्रणी समूहका रूपमा स्थापित हुनेछ र देशभरका नागरिकलाई आत्मनिर्भर बन्न प्रेरणा दिनेछ।”
तालिमले बहिरा समुदायका सदस्यहरूलाई नेपालका प्रमुख ट्रेकिङ गन्तव्यहरूमा व्यावसायिक रूपमा संलग्न गराउने मात्र होइन, नेपालको पर्यटनलाई सामाजिक न्याय, समानता र मानवकेन्द्रित दृष्टिकोणबाट अघि बढाउने पनि अपेक्षा गरिएको छ।
