काठमाडौँ
००:००:००
१९ मंसिर २०८२, शुक्रबार
तपाईंले घरमा वा कार्यालयमा एउटा कुरा याद गर्नुभएको होला- एसी कुन तापक्रममा राख्नुपर्छ भन्नेबारे पुरुष र महिलाबीच सधैँ मतभेद हुन्छ।
पुरुषहरूले तापक्रम घटाउने कुरा गर्दा, महिलाहरूले यसलाई बढाउन जोड दिन्छन्। भन्छन् कि- यो पहिले नै धेरै चिसो छ।
बारम्बार यस्तो किन भइरहन्छ? के महिलाहरूलाई पुरुषको तुलनामा चिसो महसुस हुन्छ?
के महिलाहरूमा चिसो सहनशीलता कम हुन्छ? वा यो केवल एक धारणा हो?
साइन्स डाइरेक्ट र नेचरजस्ता प्रसिद्ध वैज्ञानिक जर्नलहरूमा प्रकाशित धेरै अनुसन्धानपत्रहरूले निष्कर्ष निकालेका छन् कि महिलाहरू स्वाभाविक रूपमा पुरुषहरूको तुलनामा चिसो महसुस गर्छन्।
नेचर डटकममा प्रकाशित एक अनुसन्धानअनुसार महिलाहरूले पुरुषको आरामस्तरभन्दा लगभग २.५ डिग्री सेल्सियस बढी तापक्रममा सहज महसुस गर्छन्। अर्थात्, लगभग २४ देखि २५ डिग्री सेल्सियस।
के मेटाबोलिक दर यसको कारण हो?
द कन्भर्सेसनमा प्रकाशित एक रिपोर्टअनुसार महिलाहरूको मेटाबोलिक दर पुरुषको तुलनामा कम हुन्छ। जसले चिसो मौसममा शरीरको तापक्रम उत्पन्न गर्ने क्षमतालाई कम गर्छ।
रिपोर्टअनुसार- यसैकारण तापक्रम घट्दा महिलाहरूलाई चिसो महसुस हुन्छ। साइन्स डाइरेक्ट डटकम (ScienceDirect.com) मा प्रकाशित एक अध्ययनअनुसार पुरुषहरूको मेटाबोलिक दर उच्च हुन्छ, जसले गर्दा तिनीहरू सामान्यत: आफ्नो शरीरमा बढी गर्मी महसुस गर्छन् र तातो तापक्रममा कम सहज महसुस गर्छन्।
बेलायतको वारविक मेडिकल कलेजका प्राध्यापक पल थोर्नलीका अनुसार ‘पुरुष र महिलाबीचको औसत मेटाबोलिक दर र शरीरको ताप उत्पादन क्षमतामा भिन्नता दुवैका लागि आरामदायी तापक्रम फरक हुनुको कारण हुन सक्छ।’
मेटाबोलिक दर भनेको के हो?
मेटाबोलिक दर भनेको तपाईंको शरीरले दिइएको अवधिमा प्रयोग गर्ने ऊर्जाको मात्रा हो।
अपोलो ग्रुप अफ हस्पिटलका भिजिटिङ कन्सल्टेन्ट डा. बी. सुजित कुमार भन्छन्- ‘बेसल मेटाबोलिक दर (बीएमआर) भनेको हाम्रो शरीरले आराममा आधारभूत जीवन-दिगो कार्यहरूको लागि खर्च गर्ने ऊर्जा हो।
शरीरको ऊर्जा आवश्यकता, पोषण र तौल व्यवस्थापनका लागि यो महत्त्वपूर्ण रहेको उनको दाबी छ। आनुवंशिकी, मेटाबोलिक र जीवनशैलीजस्ता कारकहरूमा निर्भर रहने भएकाले प्रत्येक व्यक्तिको मेटाबोलिक दर फरक हुन्छ।
आराम गर्दा बीएमआर (बेसल मेटाबोलिक रेसियो) कम हुन्छ, जबकि व्यायामजस्ता गतिविधिहरूमा यो बढ्छ।
आराम गर्दा, शरीरले मुटु, फोक्सो र मस्तिष्कजस्ता महत्त्वपूर्ण अंगको उचित कार्यका लागि मात्र ऊर्जा प्रयोग गर्दछ।
मेटाबोलिक दर निम्न तीन तरिकाले मापन गरिन्छ-
– अक्सिजन खपत
– कार्बन डाइअक्साइड उत्सर्जन
– गर्मी उत्पादन
के हार्मोनहरू पनि जिम्मेवार छन्?
द कन्भर्सेसनको एक अध्ययनले महिला हार्मोनहरू एस्ट्रोजेन र प्रोजेस्टेरोनले शरीरको तापक्रम र छालाको तापक्रमलाई असर गर्छन् भनी बताउँछ।
डा. सुजित कुमार भन्छन्- ‘जब शरीरमा एस्ट्रोजेनको स्तर बढ्छ, रक्तनलीहरू फैलिन्छन्, जसले गर्दा केही महिलाहरूलाई चिसो महसुस हुन सक्छ।’
प्रोजेस्टेरोन हार्मोनले छालाको रक्तनलीहरूलाई साँघुरो बनाउँछ। यसको अर्थ शरीरको बाहिरी भागहरूमा कम रगत पुग्छ र भित्री अंगहरूमा ताप कायम रहन्छ। जसले गर्दा महिलाहरूलाई चिसो महसुस हुन्छ।’ यो हार्मोनले सन्तुलन मासिक धर्मचक्र (महिनावारी)सँगै मासिक रूपमा परिवर्तन हुन्छ।
द कन्भर्सेसनका अनुसार यी हार्मोनहरूले महिलाहरूको हात-खुट्टा र कान पुरुषको तुलनामा लगभग ३ डिग्री चिसो बनाउँछन्। अन्डाशयबाट अन्डा निस्किएको एक सातापछि, प्रोजेस्टेरोनको स्तर बढ्छ। यस समयमा शरीरको मुख्य तापक्रम (छाती र कम्मर) उच्च रहन्छ।
डा. सुजित कुमारका अनुसार यसको अर्थ यो अवधिमा महिलाहरू बाह्य तापक्रमबाट बढी प्रभावित हुन्छन्। यद्यपि, सुजित कुमार भन्छन्, ‘रजोनिवृत्तिपछि एस्ट्रोजेन र प्रोजेस्टेरोनको प्रभाव घट्छ, जसले गर्दा तातो चमक र चिडचिडापन जस्ता लक्षणहरू बढ्छन्।’
पुरुष र महिलाबीचको शरीर संरचनामा भिन्नता
डा. सुजित कुमार भन्छन्, ‘पुरुषहरूमा सामान्यत: बढी मांसपेशी र कम बोसो हुन्छ, त्यसैले तिनीहरूको शरीरमा बढी गर्मी उत्पन्न हुन्छ।’ जब मांसपेशीको द्रव्यमान बढी हुन्छ, तिनीहरूको बेसल मेटाबोलिक रेट (बीएमआर) पनि उच्च हुन्छ।
अर्कातर्फ महिलाहरूमा सामान्यत: कम मांसपेशी र बढी बोसो हुन्छ, जसले गर्दा कम गर्मी उत्पादन हुन्छ र तिनीहरूलाई चिसो महसुस हुन्छ।
उनी भन्छन्, ‘पुरुष र महिलाबीच शरीरको तापक्रम फरक हुन्छ, र बीएमआर मांसपेशीको द्रव्यमानले निर्धारण गर्छ।
के यो जनावरहरूमा पनि हुन्छ?
‘जनावरहरू दुई प्रकारका हुन्छन्; चिसो रगत भएका र तातो रगत भएका जनावरहरू,’ डा. सुजित कुमार भन्छन्, ‘साना जनावरहरूमा मेटाबोलिक दर बढी हुन्छ, तर ठूला जनावरहरूमा कम हुन्छ।’
यद्यपि, पुरुषहरूभन्दा महिलाहरूलाई किन चिसो लाग्छ भन्नेबारे वैज्ञानिक अनुसन्धान अझै सीमित छ। धेरै विज्ञहरू विश्वास गर्छन् कि यस विषयमा थप अध्ययन आवश्यक छ।
